Wat betekent de lichaamstaal van je hond?

Honden zijn sociale dieren die communicatie inzetten om informatie uit te wisselen. Ze doen dit door middel van geluid, geuren, tast en visuele signalen. Dit artikel gaat over de visuele signalen van je hond zoals de lichaamshouding, gezichtsexpressies en bewegingen. Wil je de lichaamstaal van je hond leren begrijpen, kijk dan eerst en vooral naar de communicatieve signalen (en rasspecifieke uiterlijke kenmerken van je hond) . Daarnaast moet je ook rekening houden met de context waarin je hond zich bevindt en de specifieke relatie tussen je hond en het individu voor wie de boodschap bedoeld is.

Visuele signalen

De meest relevante kenmerken van de visuele communicatiesignalen zijn de lichaamshouding, de positie van de staart en oren, de blik en de pupillen, de lippen, beweging en algemeen gedrag van je hond. Honden maken meestal gebruik van een combinatie van verschillende signalen. Je kan dus geen uitspraken doen over een één specifiek signaal zonder naar andere delen van het lichaam te kijken. Laat je ook niet in de war brengen door de rasspecifieke uiterlijke kenmerken van je hond. Sommige hondenrassen hebben bijvoorbeeld  van nature een lage staartdracht of dragen hun staart zelfs op de rug.

Een ontspannen hond herken je aan een een los en ontspannen lichaam. De ogen zijn ovaal van vorm en hebben een ‘zachte’ blik. Als een ontspannen hond hijgt,  hangen de wangen slap en hangt de tong losjes uit de bek. Je hond kan ook ontspannen kwispelen.
Wanneer je hond gespannen is, zal hij een meer strakke lichaamshouding hebben en stijve bewegingen maken. De blik wordt harder en de ogen ronder. Bij het hijgen worden de mondhoeken puntig naar achter getrokken en ontstaan er rimpels aan de wangen. De tong ligt stijf in de bek of steekt uit. Ook een gespannen hond kan kwispelen.

Bij een hoge houding staat je hond rechtop en  verplaatst hij zijn gewicht meer naar voren. De oren staan hoog en naar voren, de staart is verhoogd. Dit kan een uiting zijn van alertheid, spanning of dreiging.
Als je hond daarentegen een lage houding aanneemt, maakt hij zichzelf kleiner en houdt hij zijn lichaam, hoofd en staart laag. De oren staan laag of naar achter. Een hond met een lage houding heeft meestal de intentie om conflicten te vermijden.
Het is een groot misverstand dat honden met een hoge houding zich altijd zelfverzekerd voelen. Je kan op basis van de lichaamshouding niet zomaar iets zeggen over de onderliggende emotie. Zowel een hoge als lage houding kunnen namelijk wijzen op onzekerheid en angst.

De spelhouding vraagt om een aparte vermelding. Het typische signaal van spel is dat het lichaam losjes is en in bochten draait. De interactie begint meestal met een spelboog waarbij je hond door de voorpoten gaat en de rug een kromming maakt. Hiermee communiceert je hond zijn intentie om te spelen en weet de tegenpartij dat de daaropvolgende gedragingen een onderdeel van het spel zijn.

Stress-signalen

Honden willen conflicten zoveel mogelijk vermijden en hebben heel wat signalen om dit kenbaar te maken. Deze stress-signalen (soms ook wel kalmerende signalen genoemd) worden niet altijd herkend door hondeneigenaars. Stress hoeft overigens niet altijd negatief te zijn. Ook bij positieve opwinding kan een hond stress-signalen vertonen.
 
Dit is een overzicht van de meest voorkomende stress-signalen:
  • gespannen hijgen
  • geeuwen of gapen
  • neus of lippen likken of ‘tongelen’
  • spanningen in het gezicht: fronsen, stijf gesloten bek, …
  • oogwit tonen
  • veel knipperen met de ogen
  • fixeren en rechtstreeks aankijken met ‘harde’ blik
  • oren plat tegen de kop
  • vacht uitschudden
  • plots beginnen snuffelen of zich krabben
  • pootje opheffen
  • wegkijken of het lichaam afwenden
  • kwispelen
  • trillen
  • bevriezen en verstijven
  • sluipen en traag bewegen
  • onrust, druk doen, hyperactiviteit
  • op de rug liggen met opgetrokken pootjes, afgewende blik en de staart tussen de achterpoten
  • kwijlen
  • zweten (via de voetzolen)

Context

Je hond wordt altijd beïnvloed door de omgeving en situatie waarin hij zich bevindt. Het is dan ook ontzettend belangrijk om rekening te houden met de context wanneer je de lichaamstaal van je hond wil leren begrijpen. Wat ging er vooraf aan het gedrag, wat gebeurt er op het moment zelf en wat zijn de gevolgen van het gedrag? Ook de geschiedenis van je hond en zijn leerervaringen spelen een rol.

Ik licht dit graag toe met enkele voorbeelden.
Sommige stress-signalen zijn in bepaalde situaties helemaal geen uiting van stress. Je hond kan bijvoorbeeld geeuwen bij vermoeidheid of de bek aflikken wanneer hij net gegeten heeft. De vacht uitschudden is ook natuurlijk gedrag wanneer een hond nat is. Je hond kan kwispelen wanneer hij ontspannen, gespannen of opgewonden is. Dit laatste kan positieve opwinding – blijdschap of enthousiasme – of negatieve opwinding zijn.
Zoals ik al eerder schreef, kan je ook niet altijd de onderliggende emotie afleiden uit de houding van je hond. Een hond kan namelijk ervaren hebben dat het succes oplevert om zich groot te maken wanneer hij onzeker is. Het lijkt dan alsof de hond zelfverzekerd is terwijl hij eigenlijk ‘bluft’. Honden die zich onzeker voelen, willen soms ook extra informatie vergaren over de prikkel die hen onzeker maakt. Een herkenbaar voorbeeld hiervan is een hond die trekt aan de leiband bij het zien van een andere hond. De eigenaar denkt dan dat zijn hond enthousiast is en de andere hond wil begroeten. Als de hond meer agressieve signalen laat zien bij het naderen van een andere hond, wordt hij vaak omschreven als agressief. Toch kan dit gedrag in beide gevallen een uiting zijn van onzekerheid of angst.

Een hond zendt meestal ook meerdere opeenvolgende signalen uit. Door al deze signalen en de specifieke context te observeren, kan je een meer betrouwbare uitspraak doen over de betekenis van het gedrag.

Tot slot

Zoals je kan lezen, is het niet zo gemakkelijk om de lichaamstaal van je hond correct te interpreteren. Het vraagt de nodige kennis en aandacht. Maar eenmaal dat jij je hond in verschillende situaties begint te observeren, zal je merken dat dit steeds vlotter gaat. Ik hoop dat dit blogartikel alvast een aanzet kan geven. Het ‘lezen’ en begrijpen van de lichaamstaal van je hond is immers onmisbaar om  een goede relatie op te bouwen.

Referenties:

  • Center for Shelter dogs (nd). Dog Communication and Body Language. Retrieved from http://centerforshelterdogs.tufts.edu/dog-behavior/dog-communication-and-body-language/
  • Landsberg G., Hunthausen, W., & Ackerman, L. (2013). Development of social and communicative behavior. In Behaviour Problems of Dogs and Cats (pp. 13-28). Toronto: Saunders Elsevier.
  • Mariti, C., Gazzano, A., Landsdown Moore, J. Baragli, P. Chelli, L., & Sighieri, C. (2012). Perception of dogs’ stress by their owners. Journal of Veterinary Behaviour, 7, 213-219.
  • Overall, K. (2013). Manual of Clinical Behavioral Medicine for Dogs and Cats-E-Book. Elsevier Health Sciences.
  • Shepherd, Kendal. “Ladder of aggression.” BSAVA manual of canine and feline behavioural medicine (2009): 13-16.